فرهنگ و تمدن ایرانی و جهانی شدن؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

جهانی شدن فرآیندی است که در طی آن حوزه­های مختلف فنی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ملل مختلف با گسترش ارتباطات جنبه فراملی یافته و به موجب آن دولت­های ملی به نحو فزاینده­ای به یکدیگر مرتبط و وابسته می­شود و همین وابستگی و ارتباط است که برای مفهوم حاکمیت ملی و دولت ملی مشکلاتی ایجاد می­کند. این مفهوم تا اوایل دهه 1980 اعتبار علمی چندانی نداشت ولی از آن به بعد، کاربرد آن کاملاً جهانی شده است. پدیده جهانی شدن برای کشورها فرصت­ها و چالش­های فراوانی به همراه دارد؛ در این بین کشور ایران به دلیل ویژگی­های جغرافیایی و تاریخی خاص خودکه آن را به نوعی درچهار راه فرهنگی و تمدنی جهان قرار داده است همواره در طول تاریخ ارتباطات گسترده­ای با ملل مختلف جهان داشته است که عمدتاً این امر متاثر از موقعیت استراتژیک و سوق­الجیشی ایران بوده است که همواره کشورهای غربی سعی داشتند از این موقعیت درجهت تحقق اهداف و منافع خاص خود بهره­برداری کنند. این ارتباطات در یک قرن اخیر به خصوص از اواخر حکومت قاجار صورت جدیدی یافت که عمدتاً جنبه استعماری به خود گرفت این روند با فراز و نشیب­های متعددی در دوران حکومت پهلوی نیز ادامه داشت. با پیروزی انقلاب روند ارتباط ایران با جهان پیرامون شکل تازه­ای پیدا کرد که بعضاً این امر متأثر از فضای انقلابی و مقتضیات خاص آن بوده است. به تدریج با پایان یافتن جنگ تحمیلی و فروکش کردن احساسات انقلابی امکان بیشتری برای افزایش ارتباطات ایران با جهان به وجود آمد این فرایند جنبه­های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ... داشته است که در این بین جنبه فرهنگی آن به دلیل ویژگی­های خاص خود نمود بیشتری داشته است. کشور ایران به دلیل سابقه طولانی تمدنی و فرهنگی از ظرفیت بسیار بالایی جهت تاثیر گذاری بر روندهای جهانی برخوردار است. جنبه­های فرهنگی، تمدن ایرانی همواره در جهان نمود و جلوه قابل توجهی داشته است که این امر بیانگر ظرفیت بسیار بالای فرهنگ ایرانی برای حفظ خود و حتی تاثیرگذاری بر فرهنگ دیگر ملل می­باشد، مسئله­ای ­که امروزه به نظر می­رسد باید مورد توجه خاص اصحاب قدرت و مسئولین فرهنگی به عنوان متولیان اصلی امور فرهنگی قرار گیرد مسئله معرفی و عرضه نمودهای فرهنگ ملی به گونه­ای نو و قابل فهم و جذاب برای نسل امروزی و پرهیز از هرگونه جزم­گرایی و تعصب در امور فرهنگی می­باشد. این مقاله پس از بیان دیدگاه­های فرهنگی در مورد جهانی شدن، به بررسی جایگاه فرهنگ ایرانی و نقش آن در فرایند جهانی شدن و چالش­ها و فرصت­های فرا روی آن می­پردازد و در ادامه راهکارها و پیشنهادهایی را جهت مقابله با چالش­ها و استفاده از این فرصت­ها ارائه می­نماید.